JIT (Just-In-Time) Kompilyator Nədir

JIT Kompilyator nədir?

JIT kompilyatoru, proqram kodunu(bytecode) icra zamanı maşın koduna çevirən bir proqram komponentidir. Ənənəvi kompilyatorlardan fərqli olaraq, JIT kompilyatoru kodu proqramın işləməsi zamanı, yəni "tam vaxtında" (just-in-time) tərcümə edir.

Addımlar:

1. Proqramın Yüklənməsi: Java və ya .NET kimi platformalar əvvəlcə proqramın kodunu bytecode-a kompilyasiya edirlər.
2. Bytecode-un icrası: JVM və ya CLR bu bytecode-u JIT kompilyatora ötürür.
3. Maşın Koduna Çevrilmə: JIT kompilyatoru bytecode-u birbaşa yerli maşın koduna çevirir və prosessorun anlayacağı formada icra edir.
4. Yaddaşda saxlanılması: Kompilyasiya olunmuş maşın kodu yaddaşda saxlanılır, beləliklə, təkrar icra zamanı bu kod yenidən çevrilməli olmur.

JIT Kompilyatorun Üstünlükləri

JIT kompilyatorunun bir sıra üstünlükləri var:

1. Yüksək performans: Proqram icra olunduqca və bytecode maşın koduna çevrildikcə, JIT kompilyatoru təkmilləşdirilmiş optimallaşdırma edə bilir, bu da proqramın icra sürətini artırır. JIT həm də performans monitorinqi apararaq kodu ən optimal şəkildə çevirmək üçün real vaxt məlumatlarından istifadə edir.

2. Platformadan asılı olmamaq: JIT texnologiyası istifadə edən dillər, məsələn, Java, bir dəfə bytecode-a kompilyasiya olunur, lakin bu bytecode müxtəlif platformalarda işlədilə bilər, çünki JIT həmin platforma üçün xüsusi maşın kodu yaradır.

3. Dinamik optimallaşdırma: JIT runtime zamanı kodun hansı hissələrinin daha çox istifadə olunduğunu təhlil edir və bu kod hissələrini daha da sürətli icra etmək üçün optimallaşdırmalar edir.

JIT Kompilyasiyasının Çatışmazlıqları

JIT kompilyatorunun bəzi çatışmazlıqları da var:

1. İlk icra zamanı gecikmə: Proqram ilk dəfə işlədiləndə JIT kompilyatoru bytecode-u maşın koduna çevirmək üçün vaxt tələb edir, bu da proqramın işə salınması zamanı müəyyən gecikməyə səbəb ola bilər.

2. Daha çox yaddaş istifadəsi: JIT maşın kodunu çevirdikdən sonra onu yaddaşda saxlayır, buna görə də yaddaş istifadəsi artır.

3. Kompilyasiya vaxtının idarə olunması: Bəzi hallarda JIT kompilyatorunun çox işləməsi proqramın ümumi performansına mənfi təsir edə bilər, xüsusən də icra vaxtında məhdudiyyətlər varsa.

JIT növləri

1. Tiered Compilation (Pilləli kompilyasiya): JVM və ya .NET kimi mühitlərdə JIT-in müxtəlif səviyyələri mövcuddur. Proqram əvvəlcə minimal optimallaşdırılmış şəkildə işlədilir, daha sonra isə əhəmiyyətli olan hissələr daha yüksək səviyyədə optimallaşdırılaraq maşın koduna çevrilir.

2. AOT (Ahead-of-Time) vs JIT: AOT kompilyasiyası proqramın tam icra edilməzdən əvvəl maşın koduna çevrilməsini təmin edir. JIT isə real vaxtda bu işi görür. AOT daha sürətli icra təklif edə bilər, lakin JIT-in dinamik optimallaşdırma qabiliyyəti yoxdur.

JIT Kompilyatorun İstifadə Sahələri

JIT kompilyatoru bir çox müasir proqramlaşdırma dili və platformada istifadə olunur:

• Java: Java Virtual Machine (JVM) JIT kompilyatorundan istifadə edir.
• C#: .NET Framework və .NET Core JIT kompilyasiyasından istifadə edir.
• JavaScript: V8 (Chrome və Node.js) və SpiderMonkey (Firefox) kimi JavaScript mühərrikləri JIT texnologiyasından istifadə edir.
• Python: PyPy interpretatorunda JIT kompilyatoru istifadə olunur.

Java-da JIT Kompilyatoru

Java proqramları əvvəlcə javac kompilyatoru ilə bytecode-a çevrilir və JVM tərəfindən icra edilir. JVM-in daxilində HotSpot adlı JIT kompilyatoru var ki, bytecode-un icrası zamanı maşın koduna çevrilməyi təmin edir. Bu, Java proqramlarının platformadan asılı olmayaraq yüksək performansla işləməsinə imkan yaradır.

.NET-də JIT Kompilyatoru

.NET platformasında JIT Common Language Runtime (CLR) tərəfindən həyata keçirilir. CLR-də də proqramın icra zamanı maşın koduna çevrilməsi prosesi baş verir. .NET JIT ayrıca profil əsaslı optimallaşdırma (Profile-Guided Optimization) texnikasından da istifadə edir ki, bu da proqramın müxtəlif mühitlərdə effektiv işləməsini təmin edir.